ŞAŞIRTICI ÖZ ŞEFKAT

Bu bölümdeki Russ Harris‘in cevaplayacağı tartışma konuları;

✓  Öz-şefkat nedir?

✓  Öz-şefkat ile kabulün farkı nedir?

✓  ACT perspektifinden öz-şefkatin bileşenleri nelerdir?

✓  Herkeste öz-şefkat becerisi bulunur mu? Herkes öz-şefkate sahip olabilir mi?

✓  Terapide öz-şefkat yetersizliği olan danışanlarla başlanabilecek en iyi yer neresidir?

✓  Danışanlar öz-şefkat terimine sıcak yaklaşmazsa ne yapmalı?

HIRÇIN DEĞERLER (2. KISIM) / SORULAR

Russ Harris – ACT Questions & Answers: “A Practitioner’s Guide to 150 Common Sticking Points in Acceptance & Commitment Therapy”

✓  Değer çatışmasını nasıl çözeriz?

✓  Değerlerinize göre yaşamak aileniz, toplumunuz veya kültürünüz tarafından reddedilme anlamına gelirse ne yapılmalı?

✓  Değerler hakkında rahat konuşmayı sağlamak için yararlı olabilecek sorular nelerdir?

✓  Çeşni Katma ve Serpiştirme (Flavoring and Savoring) nedir?

✓  Bağ Kurma ve Yansıtma egzersizi nedir?

BAĞ KURMA VE YANSITMA EGZERSİZİ

Terapist her bir yönergeyi işlemlemesi için danışana olanak sağlayarak egzersizi yavaş bir şekilde yapmalıdır. Gözler açık veya kapalıyken bu egzersiz yapılabilir ve sıklıkla birkaç dakika bilinçli farkındalık uygulaması ile başlandığında iyi ilerler. Terapist soruları sorduğunda danışan cevaplamak zorunda değildir. Bazı danışanlar cevap verecek, bazıları ise sessiz kalacaktır. Danışanın hangi yolu tercih ettiğinin bir önemi bulunmamaktadır.

✓  Birlikte zaman geçirmeyi sevdiğiniz, önemsediğiniz birini düşünün. Son zamanlarda veya öncesinde birlikte olduğunuz vakitlerde gerçekten sevdiğiniz etkinlikleri yaptığınız bir zamanı hatırlayın.

✓  Bu anıyı olabildiğince canlı hale getirin.

DEĞERLERİNİZE YAKINDAN BAKIŞ

Değerler, yüreğinizin bir insan olarak nasıl davranmak istediğinizle alakalı derin arzularıdır. Değerler edinmek ya da başarmak istediğiniz şey değil, süreğen bazda nasıl davranmak ya da eyleme geçmek istediğinizle alakalıdır.

Yüzlerce farklı değer var, fakat aşağıda en yaygın olanları bulabilirsiniz. Belki de hepsi size uygun gelecektir. ‘Doğru Değerler’ ‘Yanlış Değerler’ diye bir şey olmadığını da hatırlayın.

Bu bir nebze bizim pizza zevkimize benzer. Siz sadece peynirli ve domatesli tercih ederken ben zeytin ve salamlıyı tercih edebilirim ve bu benim tercihimin doğru sizinkinin yanlış olduğunu göstermez. Sadece pizza zevklerimizin farklı olduğunu gösterir. Benzer şekilde, farklı değerlerimiz de olabilir.

HIRÇIN DEĞERLER / SORULAR

✓  Değerler ve kurallar arasındaki fark nedir?

✓  Bazı danışanlar değerler hakkında her soruya neden “Bilmiyorum” der?

✓  Sürekli “Bilmiyorum” cevabını veren danışanlarla nasıl çalışırız?

✓  Terapide değerleri açığa çıkarmak mı hedef koymak mı önce gelir?

✓  Bir zamanda kaç alana odaklanmalı ve kaç değer belirlemeliyiz?

✓  Örseleyici değerlerle nasıl çalışırsınız?

✓  Kronik ağrı veya hastalık, danışanların değerini yaşamalarına engel olursa?

DÖRT ETMENLİ OLUMSALLIK NEDİR?

Davranıştan hemen önce gelmeyen ancak davranışı tetiklemede rol oynayan olaylar;

✓  Kişinin sağlık veya hastalık durumu, susuzluk, açlık veya yorgunluk gibi fizyolojik durumlar, bir ilacı bırakma veya zehirlenme durumu.

✓  Fiziksel çevre, örneğin; sıcak, soğuk, kirli, gürültülü.

✓  Sevilen biriyle büyük bir tartışmaya girmek, para cezası almak, sınavda başarısız olmak veya işte kötü bir gün geçirmek gibi daha önce meydana gelen olaylar.

✓  Günün doğası, örneğin; Pazartesi mi Cuma mı, tatil mi, dini bayram mı, sevilen birinin ölüm yıldönümü mü?

DANIŞANINIZIN ACT’E VEREBİLECEĞİ OLUMSUZ TEPKİLER

✓  Danışanınız ACT’e açık olmayabilir.

✓  Mindfulness kelimesine olumsuz tepki verebilir.

✓  ACT’i kötü uygulayan bir terapistle yaşadığı deneyimler nedeniyle ACT’e karşı çıkabilir.

✓  Danışan ACT yapmaya isteklidir, ancak terapist çok hızlı hareket ettiğinde ya da çok yönlendirici olduğunda danışan olumsuz tepki verebilir.

✓  ACT ile çalışılmasını ister, ancak kendi kaynaşmaları ve kaçınmaları buna engel olabilir.

F-ACT BAĞLAMSAL GÖRÜŞMESİ

Terapist olarak bir kişinin yaşamına dokunabilmek için bazen fazla zamanımız yoktur. İşte bu noktada da “Bağlamsal Görüşme” kendi başına ACT’da kanıta dayalı 15 dakikalık güçlü bir müdahaledir.

Ülke olarak zor anlardan geçtiğimiz bu süreçte deprem travmasından etkilenmiş olan kişilerde etkili bir yöntem olan F-ACT “Bağlamsal Görüşme” (Contextual Interview)‘yi bulucularının ağzından sizlere tanıtmak istedik.

Araştırmalar, etkin bir tedavinin seans sayısına, danışanlara seans içerisinde uzun zaman ayırmaya bağlı olamadığını göstermiştir.

MINDFULNESS NEDİR?

Mindfulness, anın içinde olup biteni fark etmektir. Fark etmekle kalmayıp bunu nezaketle karşılayabilmek ve olup bitene açık olabilmektir.

Nefesimiz, bedenimiz, hislerimiz, duygularımız, düşüncelerimiz ve günlük hayat içindeki davranışlarımızın farkında olmak ve bunları tarafsız şekilde, yargılamadan nazik bir şekilde gözlemleyebilme becerisidir.

Zihnimizde ne olup bittiğini izleme ve bilme hali. Benliğin gözlem yapan kısmı. Ve gözlem yapabilme halini fark etmektir.

DURUMLAR, DÜŞÜNCELER VE HİSLER

Şimdi hayat kolay olduğunda, bize istediğimizi verirken, yaklaşma adımlarına doğru seçim yapmak bizim için oldukça kolaydır Ama ne yazık ki, hayat çoğu zaman o kadar kolay değildir ve bize istediğimizi çok uzun süre vermez. Günümüze devam ederken bu zorlayıcı durumlar ve zor düşünceler ve hisler ortaya çıkar.

Bu zor düşüncelere ve duygulara kolayca “kancaya takılma” eğilimindeyiz, bizi kancaya takarlar ve bize sarılırlar, bizi sarsar ve yoldan çıkarırlar – ve bir kez kancaya takıldığımızda, tüm bunları yapmaya başlarız.

TERCİH NOKTASINI KULLANIRKEN SORABİLECEĞİNİZ SORULAR

✓  Bu düşünce veya duygunun kancasına takılı mısınız?

✓  Cevabınız evet ise, şu anda üzerinizde nasıl bir etkisi var?

✓  Bu düşünce veya duygunun kancasına takıldığınızda genellikle nasıl davranırsınız?

✓  Kancaya takılmış olmasaydınız değerlere yaklaşmak için ne yapardınız?

✓  Gerektiğinde şu anda hangi kancadan kurtulma becerilerini kullanabilirsiniz?

DUYGUSAL HEDEF Mİ, DAVRANIŞSAL HEDEF Mİ?

Danışanlar, neredeyse her zaman terapiye duygusal hedeflerle gelir;

✓  “X’i hissetmek istiyorum ve Y’yi hissetmeyi bırakmak istiyorum”

✓  “Endişemden kurtulmak istiyorum”

✓  “Depresif hissetmeyi bırakmak istiyorum”

✓  “Mutlu olmak istiyorum”

Terapistler, bu tür duygusal hedefleri kabul ederse çeşitli sorunlarla karşılaşacaktır.